Warto poczytać... - Zespół Przedszkolny nr 2 w Lublinie

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego
Okres obowiązywania: od 2017
Wstęp
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego wskazuje cel wychowania przedszkolnego, zadania profilaktyczno-wychowawcze przedszkola, oddziału przedszkolnego zorganizowanego w szkole podstawowej i innej formie wychowania przedszkolnego, zwanych dalej „przedszkolami”, oraz efekty realizacji zadań w postaci celów osiąganych przez dzieci na zakończenie wychowania przedszkolnego.

Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji.

Zadania przedszkola

1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju.
2. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa.
3. Wspieranie aktywności dziecka podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych.
4. Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzieci doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adaptacji oraz pomoc dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.
5. Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.
6. Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualność, oryginalność dziecka oraz potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.
7. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności, dbania o zdrowie, sprawność ruchową i b ezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo w ruchu drogowym.
8. Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji, pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci.
9. Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowania, ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki.
10. Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.
11. Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację elementów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania intencjonalnego działania, prezentowania wytworów swojej pracy.
12. Współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.
13. Kreowanie, wspólne z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijania zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.
14. Systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.
15. Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole.
16. Organizowanie zajęć – zgodnie z potrzebami – umożliwiających dziecku poznawanie kultury i języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalnego – kaszubskiego.
17. Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających budowaniu zainteresowania dziecka językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur.

Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym nie dotyczy:

1. dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawności sprzężone, jeżeli jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym;
2. dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na inne niż wymienione w pkt 1 rodzaje niepełnosprawności, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 127 ust. 19 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59), oraz jeżeli z indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego wynika brak możliwości realizacji przygotowania do posługiwania się językiem obcym nowożytnym ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dziecka.

Osiągnięcia dziecka na koniec wychowania przedszkolnego
Fizyczny obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:

1. zgłasza potrzeby fizjologiczne, samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne;
2. wykonuje czynności samoobsługowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności precyzyjne, np. zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł;
3. spożywa posiłki z użyciem sztućców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku;
4. komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.;
5. uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne;
6. inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny;
7. wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych prób pisania;
8. wykonuje podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała;
9. wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu pozwalającym na rozpoczęcie systematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie.

Emocjonalny obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:

1. rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem;
2. szanuje emocje swoje i innych osób;
3. przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych;
4. przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu;
5. rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze;
6. rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;
7. szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników;
8. zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji;
9. wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia;
10. dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę;
11. dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego jako źródła satysfakcji estetycznej.

Społeczny obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:

1. przejawia poczucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze;
2. odczuwa i wyjaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;
3. posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem;
4. używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania;
5. ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku;
6. nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość, przyjaźń, radość;
7. respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby;
8. obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe;
9. komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.

Poznawczy obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:

1. wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjonalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego;
2. wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;
3. odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych;
4. rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczytuje krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności;
5. odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki;
6. wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom;
7. eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, muzykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki;
8. wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru;
9. czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie;
10. wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legendach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientuje się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej;
11. wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę;
12. klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt);
13. eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but;
14. określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą;
15. przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego;
16. posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy;
17. rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkuje je, rozumie, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym;
18. posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;
19. podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.;
20. wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód;
21. rozumie bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reaguje na nie; uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami;
22. reaguje na proste polecenie w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej;
23. reaguje na proste polecenie w języku regionalnym – kaszubskim, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, zna godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubskiej.

Warunki i sposób realizacji
Zgodnie z zapisami dotyczącymi zadań przedszkola nauczyciele organizują zajęcia wspierające rozwój dziecka. Wykorzystują do tego każdą sytuację i moment pobytu dziecka w przedszkolu, czyli tzw. zajęcia kierowane i niekierowane. Wszystkie doświadczenia dzieci płynące z organizacji pracy przedszkola są efektem realizacji programu wychowania przedszkolnego. Ważne są zatem zajęcia kierowane, jak i czas spożywania posiłków, czas przeznaczony na odpoczynek i charakter tego odpoczynku, uroczystości przedszkolne, wycieczki, ale i ubieranie, rozbieranie. Bardzo ważna jest samodzielna zabawa.
Przedstawione w podstawie programowej naturalne obszary rozwoju dziecka wskazują na konieczność uszanowania typowych dla tego okresu potrzeb rozwojowych, których spełnieniem powinna stać się dobrze zorganizowana zabawa, zarówno w budynku przedszkola, jak i na świeżym powietrzu. Naturalna zabawa dziecka wiąże się z doskonaleniem motoryki i zaspokojeniem potrzeby ruchu, dlatego organizacja zajęć na świeżym powietrzu powinna być elementem codziennej pracy z dzieckiem w każdej grupie wiekowej.
Nauczyciele, organizując zajęcia kierowane, biorą pod uwagę możliwości dzieci, ich oczekiwania poznawcze i potrzeby wyrażania swoich stanów emocjonalnych, komunikacji oraz chęci zabawy. Wykorzystują każdą naturalnie pojawiającą się sytuację edukacyjną prowadzącą do osiągnięcia dojrzałości szkolnej. Sytuacje edukacyjne wywołane np. oczekiwaniem poznania liter skutkują zabawami w ich rozpoznawaniu. Jeżeli dzieci w sposób naturalny są zainteresowane zabawami prowadzącymi do ćwiczeń czynności złożonych, takich jak liczenie, czytanie, a nawet pisanie, nauczyciel przygotowuje dzieci do wykonywania tychże czynności zgodnie z fizjologią i naturą pojawiania się tychże procesów.
Przedszkole jest miejscem, w którym poprzez zabawę dziecko poznaje alfabet liter drukowanych. Zabawa rozwija w dziecku oczekiwania poznawcze w tym zakresie i jest najlepszym rozwiązaniem metodycznym, które sprzyja jego rozwojowi. Zabawy przygotowujące do nauki pisania liter prowadzić powinny jedynie do optymalizacji napięcia mięśniowego, ćwiczeń planowania ruchu przy kreśleniu znaków o charakterze literopodobnym, ćwiczeń czytania liniatury, wodzenia po śladzie i zapisu wybranego znaku graficznego. W trakcie wychowania przedszkolnego dziecko nie uczy się czynności złożonych z udziałem całej grupy, lecz przygotowuje się do nauki czytania i pisania oraz uczestniczy w procesie alfabetyzacji.
Nauczyciele diagnozują, obserwują dzieci i twórczo organizują przestrzeń ich rozwoju, włączając do zabaw i doświadczeń przedszkolnych potencjał tkwiący w dzieciach oraz ich zaciekawienie elementami otoczenia.
Współczesny przedszkolak funkcjonuje w dynamicznym, szybko zmieniającym się otoczeniu, stąd przedszkole powinno stać się miejscem, w którym dziecko otrzyma pomoc w jego rozumieniu.
Organizacja zabawy, nauki i wypoczynku w przedszkolu oparta jest na rytmie dnia, czyli powtarzających się systematycznie fazach, które pozwalają dziecku na stopniowe zrozumienie pojęcia czasu i organizacji oraz dają poczucie bezpieczeństwa i spokoju, zapewniając mu zdrowy rozwój.
Pobyt w przedszkolu jest czasem wypełnionym zabawą, która pod okiem specjalistów tworzy pole doświadczeń rozwojowych budujących dojrzałość szkolną. Nauczyciele zwracają uwagę na konieczność tworzenia stosownych nawyków ruchowych u dzieci, które będą niezbędne, aby rozpocząć naukę w szkole, a także na rolę poznawania wielozmysłowego. Szczególne znaczenie dla budowy dojrzałości szkolnej mają zajęcia rytmiki, które powinny być prowadzone w każdej grupie wiekowej oraz gimnastyki, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń zapobiegających wadom postawy.
Nauczyciele systematycznie informują rodziców o postępach w rozwoju ich dziecka, zachęcają do współpracy w realizacji programu wychowania przedszkolnego oraz opracowują diagnozę dojrzałości szkolnej dla tych dzieci, które w danym roku mają rozpocząć naukę w szkole.
Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym powinno być włączone w różne działania realizowane w ramach programu wychowania przedszkolnego i powinno odbywać się przede wszystkim w formie zabawy. Należy stworzyć warunki umożliwiające dzieciom osłuchanie się z językiem obcym w różnych sytuacjach życia codziennego. Może to zostać zrealizowane m.in. poprzez kierowanie do dzieci bardzo prostych poleceń w języku obcym w toku różnych zajęć i zabaw, wspólną lekturę książeczek dla dzieci w języku obcym, włączanie do zajęć rymowanek, prostych wierszyków, piosenek oraz materiałów audiowizualnych w języku obcym. Nauczyciel prowadzący zajęcia z dziećmi powinien wykorzystać naturalne sytuacje wynikające ze swobodnej zabawy dzieci, aby powtórzyć lub zastosować w dalszej zabawie poznane przez dzieci słowa lub zwroty.
Dokonując wyboru języka obcego nowożytnego, do posługiwania się którym będą przygotowywane dzieci uczęszczające do przedszkola lub innej formy wychowania przedszkolnego, należy brać pod uwagę, jaki język obcy nowożytny jest nauczany w szkołach podstawowych na terenie danej gminy.
Aranżacja przestrzeni wpływa na aktywność wychowanków, dlatego proponuje się takie jej zagospodarowanie, które pozwoli dzieciom na podejmowanie różnorodnych form działania. Wskazane jest zorganizowanie stałych i czasowych kącików zainteresowań. Jako stałe proponuje się kąciki: czytelniczy, konstrukcyjny, artystyczny, przyrodniczy. Jako czasowe proponuje się kąciki związane z realizowaną tematyką, świętami okolicznościowymi, specyfiką pracy przedszkola.
Elementem przestrzeni są także zabawki i pomoce dydaktyczne wykorzystywane w motywowaniu dzieci do podejmowania samodzielnego działania, odkrywania zjawisk oraz zachodzących procesów, utrwalania zdobytej wiedzy i umiejętności, inspirowania do prowadzenia własnych eksperymentów. Istotne jest, aby każde dziecko miało możliwość korzystania z nich bez nieuzasadnionych ograniczeń czasowych.
Elementem przestrzeni w przedszkolu są odpowiednio wyposażone miejsca przeznaczone na odpoczynek dzieci (leżak, materac, mata, poduszka), jak również elementy wyposażenia odpowiednie dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Estetyczna aranżacja wnętrz umożliwia celebrowanie posiłków (kulturalne, spokojne ich spożywanie połączone z nauką posługiwania się sztućcami), a także możliwość wybierania potraw przez dzieci (walory odżywcze i zdrowotne produktów), a nawet ich komponowania.
Aranżacja wnętrz umożliwia dzieciom podejmowanie prac porządkowych np. po i przed posiłkami, po zakończonej zabawie, przed wyjściem na spacer.

Pierwszy dzień w przedszkolu to jedna z najważniejszych chwil w życiu każdego dziecka. Trafia ono do nowego, obcego środowiska, w którym czuje się samotne, bezradne. Dziecko otoczone dotychczas troską i uwagą rodziny nagle znajduje się w obcym dla siebie miejscu. Zamiast opieki najbliższych oferuje się mu czas z obcą panią i dużą grupą nieznanych dzieci. Dla jednych dzieci okaże się to łatwe do zaakceptowania bez problemu wejdą i zostaną w sali. Niestety w grupie znajda się dzieci, które będą miały problem z pokonaniem lęku przed nowym środowiskiem, często są bardzo płaczliwe, nerwowe, przewrażliwione. Tak naprawdę wszystkie te złe odczucia są naturalną obroną małego dziecka przed tym co nowe, nieznane. Dziecko wstępujące do przedszkola musi się przystosować do warunków nowego otoczenia, licznej grupy dzieci, nauczycielki oraz nowego trybu życia rozkładu dnia w przedszkolu.

Przystosowanie się dziecka do nowych warunków wymaga uwolnienia się od lęków, strachu, napięć. Aby proces adaptacji dziecka w przedszkolu przebiegł w miarę sprawnie musi zaistnieć ścisła współpraca między rodzicami, a nauczycielem. Tylko wspólny wysiłek ułatwi dzieciom przystosowanie się do nowego otoczenia, jakim jest przedszkole. Okres adaptacyjny u większości dzieci trwa kilka tygodni. Niestety czasami problemem w tym procesie są też niektórzy rodzice. To oni powinni być ostoją dla dziecka w nowej sytuacji, ale i pomocą dla nauczyciela. Zdarza się, że niektóre mamy płaczą razem ze swoim dzieckiem co nie jest dla niego korzystne, bo emocje mamy udzielają się jemu. Pierwszy okres pobytu dziecka w przedszkolu jest także trudny dla rodziców co jest jak najbardziej zrozumiałe. Ważne jest tutaj, żeby nauczyciel zdobył ich zaufanie, by wszyscy poznali się wzajemnie. To wszystko zależy od nas dorosłych naszego zaangażowania się w proces adaptacyjny. Należy uzbroić się w cierpliwość i ciągle zachęcać dziecko do pobytu w przedszkolu dając mu przemyślane argumenty. Dobra współpraca z rodzicami gwarantuje połowę sukcesu. Również ważną rolę w procesie adaptacji odgrywa też dobrze zorganizowany pierwszy okres pobytu dziecka w przedszkolu, który może przyczynić się do zmniejszenia stresu u dzieci. Gdy organizacja pobytu dziecka w przedszkolu przebiega sprawnie to ma ono mało czasu na płacz, jest zajęte, ma wypełniony czas to wtedy nawet po całym dniu spędzonym bez rodziców, przywita ich z uśmiechem. Na przeżycia dziecka w przedszkolu ma też wpływ brak orientacji w nowej przestrzeni oraz niemożność przyswojenia sobie dużej ilości informacji organizacyjnych. Dziecko znajduje się w nowym otoczeniu, które stanowią nowe pomieszczenia, meble, sprzęty. Dopiero będzie poznawało ich funkcje oraz zasady korzystania wynikające ze zbiorowego charakteru życia. Przestrzeń , w jakiej dziecko ma poruszać się samodzielnie, nastręcza wiele trudności, gdyż jest z reguły dużo większa i inna od domowej. Te zmiany wywołują ostre reakcje emocjonalne, świadczące o braku poczucia bezpieczeństwa. Będzie się to zmieniać w toku własnych doświadczeń.

Podsumowując dla wielu dzieci pierwsze kontakty z przedszkolem są źródłem przykrych napięć emocjonalnych utrudniających im przystosowanie. Jednak przedszkole jest dobrym środowiskiem do uczenia dziecka niezależności i uspołecznienia. Kontakty z rówieśnikami uczą norm współżycia i respektowania grupy społecznej. Dziecko szybciej się do niego przystosuje i zniesie niedogodności życia zbiorowego, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie. Przemyślany i dobrze zorganizowany proces adaptacyjny, w który włączeni są rodzice, dla których najważniejsze jest dziecko i jego dobro w każdym słowa tego znaczeniu gwarantuje powodzenie w realizacji tego procesu oraz odniesienie sukcesu pedagogicznego.

Adaptację ułatwia:

• racjonalne podjęcie decyzji
• pozytywne myślenie o placówce, personelu
•  poznanie placówki przez dziecko
•  wcześniejsze dostarczenie dziecku doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi
• umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi
•  usamodzielnienie dziecka
• akceptacja dziecka i zrozumienie jego stresu, wspieranie go
• okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania
• czas na bycie z dzieckiem po odebraniu go z przedszkola
•  ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu

Adaptację utrudnia:

• niepewność decyzji
•  brak zaufania do placówki, personelu
•  wyrzuty sumienia, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia
•  brak doświadczeń społecznych w kontaktach z dorosłymi i dziećmi
• nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach samoobsługowych
• pośpiech, zdenerwowanie, brak czasu dla dziecka

Literatura:
________________________________________________________________________

E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska " Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatka i dzieci starszych "
J. Lubowiecka "Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola"
J. Bednarska "Moje pierwsze spotkanie z trzylatkami" Wychowanie w Przedszkolu nr. 6,2001

Rozwój dziecka to wzajemne powiązanie i przeplatające się ze sobą sfery rozwoju fizycznego, psychicznego, społecznego i emocjonalnego.
W rozwoju fizycznym zachodzą istotne zmiany ilościowe i jakościowe, przejawiające się we wzrastaniu, różnicowaniu oraz dojrzewaniu poszczególnych układów i narządów. Nasilenie tych zmian następuje między czwartym a piątym rokiem życia dziecka. Budowa ciała staje się bardziej smukła. Wraz z intensywnym wzrostem organizmu następują zmiany w proporcjach ciała dziecka. Przyczynia się do tego wydłużenie kończyn i szyi, wielkość głowy natomiast pozostaje prawie taka sama. Występuje również stopniowa poprawa relacji siły do masy ciała.
Z kolei dziecko 3-4 letnie zachowuje jeszcze typ budowy ciała małego dziecka. Posiada stosunkowo dużą głowę, długi tułów, krótkie kończyny, słabe i mało wydolne stopy oraz niepełne jeszcze uformowanie naturalnych krzywizn kręgosłupa. Z rozwojem fizycznym w ścisłym związku pozostaje rozwój motoryczny dziecka. Wraz z wiekiem, przyrostami wzrostu i wagi, wzmacnianiem się i dojrzewaniem organizmu powstaje możliwość wyuczenia się coraz to nowych, trudniejszych i bardziej złożonych czynności. Dziecko 3-letnie nie jest w stanie wykonać czynności skomplikowanych, łączących w sobie kilka form ruchu, np. rzucić piłkę w górę i złapać. Dziecko 4-letnie jest bardziej sprawne motorycznie, jest zwinniejsze, zręczniejsze, porusza się pewniej i swobodniej, lepiej reaguje na sygnały i polecenia. Między 4 a 5 rokiem życia następuje przyspieszenie procesów rozwojowych. Najwyższy poziom osiągają takie cechy motoryczne
jak siła, szybkość, zwinność, zręczność i wytrzymałość. Pod tym względem zaczynają się różnice między chłopcami i dziewczynkami. Chłopcy osiągają lepsze rezultaty w biegach i skokach, podczas gdy dziewczynki nabierają większej wprawy w posługiwaniu się skakanką, w ćwiczeniach równoważnych i rytmicznych. U dzieci 6-letnich obserwuje się dalszy postęp rozwoju motorycznego. Ruchy stają się bardziej celowe i odpowiednio przystosowane do zadania. Z rozwojem fizycznym związany jest także rozwój psychiczny dziecka. Wśród procesów psychicznych zaliczamy m.in. procesy poznawcze, uczucia i procesy woli.
Do cech psychicznych zaliczmy m.in. cechy temperamentu, charakteru a także zdolności, zainteresowania , skłonności. Procesy poznawcze to przede wszystkim spostrzeganie, uwaga i pamięć, a także wyobraźnia, myślenie i mowa. Wszystkie one razem wzięte stanowią o poziomie rozwoju umysłowego
dziecka. W wieku przedszkolnym wszystkie te procesy bogato się rozwijają, szczególnie dziedzina wyobraźni, dzięki której przejawiają się m.in. twórcze zdolności. Każdy rok przynosi nowe sukcesy w tej dziedzinie np. 3-latek jest zdolny odróżnić4 zasadnicze barwy. Natomiast dziecko 5-letnie już jest zdolne nie tylko je odróżnić, ale i nazwać poprawnie. Procesy woli dziecka ujawniają się w wieku 5-6 lat głównie w wytrwałości dążenia do postawionego przez siebie celu np. w zabawie oraz w zdyscyplinowaniu wobec naszych zakazów i nakazów. Życie uczuciowe dziecka związane jest z kolejnym rozwojem dotyczącym sfery
emocjonalnej. Wiek przedszkolny, w porównaniu z wcześniejszymi okresami rozwojowymi, cechuje wzbogacenie się i duże zróżnicowanie życia uczuciowego. Jakkolwiek już w wieku poniemowlęcym obserwujemy w zachowaniu się dzieci przejawy takich uczuć, jak: gniew, strach , radość, wstyd, niechęć czy też zazdrość, to jednak przejawy te są często niewyraźne i niejednoczesne. W wieku przedszkolnym natomiast wymienione jakości uczuciowe przejawiają się w sposób bardzo wyrazisty. Dziecko nie umie maskować i tłumić swych przeżyć uczuciowych. Odzwierciedlają się one natychmiast w jego zachowaniu się,
uzewnętrzniają w ruchach i gestach, w okrzykach i słowach. We wczesnej i średniej fazie przedszkolnej, mniej więcej do 6 roku życia, uczucia dzieci cechuje afektywność i impulsywność. Emocje silne i gwałtowne, choć krótkotrwałe, łatwo u dzieci powstają i wybuchają na zewnątrz. Dziecko wyraża swą radość głośnym śmiechem, gdy wpada w złość krzyczy i tupie nogami. Reaguje afektywnie nawet na niewspółmiernie słabe bodźce, np. z byle powodu płacze, obraża się. Jest również zmienne w swych uczuciach i nastrojach, jego emocje szybko wytwarzają się, lecz także szybko gasną. Dziecko niemal w jednej chwili
potrafi przejść od śmiechu do łez. Bywa pogodne i wesołe, to znów niespokojne i zatroskane. Czasami bawi się samo lub z innymi dziećmi zgodnie przez dłuższy czas, kiedy indziej żąda od dorosłych lub starszego rodzeństwa, żeby się nimi zajmować, grymasi i kaprysi. Tę zmienność uczuć dziecięcych nazywamy labilnością uczuciową. W powiązaniu ze znaczną pobudliwością emocji, jak również z łatwością ekspresji stanów uczuciowych, sprawia to, ze dzieci w wieku przedszkolnym nie są jeszcze emocjonalnie dojrzałe. Rozwój sfery emocjonalnej w dużej mierze uzależniony jest od kontaktów społecznych
dziecka.
W okresie przedszkolnym najważniejszą instytucją uspołeczniająca jest rodzina. W okresie od 2 do 6 roku życia dzieci uczą się nawiązywać kontakty społeczne i robią postępy w kontaktowaniu się z osobami spoza domu, zwłaszcza z dziećmi w tym samym wieku. W przedszkolu stopniowo wdraża się dziecko do przestrzegania zasad panujących w grupie, uczy się zachowywać w różnych sytuacjach np. pomoc koledze gdy się przewrócił, dyscyplina podczas występów przed publicznością. W młodszym wieku dzieci odznaczają się jeszcze postawą egocentryczną, uważają, że wszystko należy do nich np. zabawki. Powyżej 5
roku życia przedszkolaki zaczynają się dzielić, współgrać z otoczeniem. Dzieci uczęszczające do przedszkoli, żłobków lub ośrodków opieki dziennej zwykle utrzymują zdecydowanie więcej kontaktów społecznych z rówieśnikami i lepiej przystosowują się społecznie niż te dzieci, które nie miały w okresie przedszkolnym tego typu doświadczeń.
Źródła:
 Buczek G., Aktywność ruchowa głównym stymulatorem fizycznego i psychomotorycznego
rozwoju dziecka [w] Re. H. Daniel-Bobrzyk, A. Winiarskiej, Rozwój dziecka i jego
stymulacja w instytucjach wychowania przedszkolnego, wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego,Katowice1995,
 Dr n. hum Chrzanowska D.., Rozwój psychiczny [w] Dr n. hum. Chrzanowska D., Dr med.
Dzieniszewska- Klepacka L., Dr n. przyr. Kurniewicz- Witczakow R., Inż. Witkowska S.,
Dziecko w weku przedszkolnym, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa
1978
Hurlock E. B., Rozwój dziecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985
 Klima-Klimaszewska A., Pedagogika przedszkolna, Polski Instytut Wydawniczy,
Warszawa2005
 Przetacznikowa M., Wiek przedszkolny [w]Żebrowska M. (red), Psychologia rozwojowa
dzieci i młodzieży, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982

Rozwój emocjonalny dzieci w wieku przedszkolnym
Wiek przedszkolny jest jednym z najbardziej burzliwych okresów w dojrzewaniu emocjonalnym
dziecka. Rozwój emocjonalny dziecka jest fundamentem jego rozwoju w innych sferach życia. To
właśnie zdolności emocjonalne odgrywają największą rolę w przyszłych osiągnięciach dziecka jako
ucznia czy osoby dorosłej.
Dlatego też nie wystarcza wysoki iloraz inteligencji aby zapewnić dziecku sukces w życiu.
Potrzebne są takie kompetencje, które warunkują umiejętną współpracę w zespole, a przede
wszystkim umiejętności dostosowania się do wymagań grupy.
Umiejętności emocjonalne takie jak: rozwiązywanie problemów interpersonalnych,
wytrwałość, przyjaźń i empatia, to techniki, których można się nauczyć i które w przyszłości mogą
wpłynąć na jakość życia każdego człowieka.
Wszystkiemu co człowiek robi towarzysza emocje, pozytywne lub negatywne, silne lub słabe.
Emocje pozytywne wywołują chęć powtórzenia danej sytuacji, zaś negatywne chęć uniknięcia sytuacji
nieprzyjemnej. Emocje są więc dla dzieci głównym motywem działania. Dzieci chcą robić to, co jest
dla nich przyjemne. Bronią się przed tym, co uważają za przykre. Nie potrafią jeszcze logicznie
myśleć, nie mają doświadczeń i nie przewidują konsekwencji swoich działań.
Rozwój emocjonalny dziecka następuje w sytuacjach społecznych, w kontaktach z innymi, podczas
wspólnych zabaw, rozmów i doświadczeń. Wzrasta wraz z nabywaniem przez dziecko zdolności
intelektualnych i sprawności językowej. Dojrzałość emocjonalna przedszkolaka rozwija się wraz z jego
wiekiem, ale zależy również i od sposobu w jaki jego rozwój emocjonalny wspierany jest przez
najbliższe otoczenie. Reakcje dorosłych, które wspierają rozwój emocjonalny dziecka, to przede
wszystkim traktowanie poważnie wszystkich jego uczuć, emocji oraz potrzeb i poświęcanie im uwagi
- nazywanie ich i akceptowanie, panowanie nad własnymi emocjami w kontakcie z dzieckiem.
Gotowość szkolna przedszkolaka rozpatrywana jest również w kontekście jego gotowości
emocjonalnej, rozumianej jako poziomu inteligencji emocjonalnej.
Inteligencję emocjonalną można ujmować w 5 obszarach:
 znajomość własnych emocji - samoświadomość, tzn. rozpoznawanie uczucia wtedy, kiedy
nas ogarnia,

•  kierowanie emocjami - panowanie nad własnymi emocjami i reakcjami, tak aby były
• adekwatne do sytuacji,
• zdolność motywowania się - odkładanie w czasie zaspokajania pragnień,
• rozpoznawanie emocji u innych - empatia,
• nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi.

.
Na dojrzałość emocjonalną składają się, między innymi:

• zdolność rozpoznawania, nazywania i wyrażania swoich uczuć,
•  odczytywanie uczuć innych i reagowanie na nie,
• kontrola impulsów,
•  różnicowanie emocji,
• umiejętność przyjmowania perspektywy innych ludzi.

Etapy rozwoju emocjonalnego dziecka w wieku przedszkolnym:
TRZYLATEK:

•  stany emocjonalne trzylatka są krótkotrwałe, gwałtowne i bardzo zmienne. dziecko
• potrafi bardzo szybko przechodzić z odczuwania smutku do radości i okazuje te
• uczucia z bardzo dużą siłą;
•  zachowanie dziecka jest impulsywne, jest przejawem przeżywanych przez nie emocjiw danej chwili;
• nie potrafi jeszcze kontrolować swoich emocji, udawać czy ukrywać ich; agresję przejawia głównie w sposób fizyczny (bije, kopie, gryzie)
• trzy i pół latek wchodzi w dość burzliwy okres, w którym podstawową trudnością dla
• dorosłych może być sprzeciwianie się, odmowa posłuszeństwa, kontrola otoczenia
•  jest już świadomy swoich potrzeb i potrafi je wyrażać ("chcę - nie chcę", "lubię - nielubię");
•  nastawiony jest na zdobywanie niezależności i wyodrębnianie się od innych, dlatego
• bardzo ważna jest dla niego samodzielność, którą często manifestuje poprzez opór
• wobec poleceń czy próśb dorosłych lub buntowanie się;
•  jest wrażliwy na to, co dzieje się w jego najbliższym otoczeniu - może silnie przeżywać
• konflikty w rodzinie;
•  jest coraz bardziej gotowe na dłuższe rozstania.

CZTEROLATEK:

•  coraz lepiej potrafi nazywać przeżywane przez siebie emocje, opisywać zachowania społeczne;
•  potrafi rozpoznać dlaczego ono samo lub ktoś inny przeżywa dane uczucie, zwraca
• jednak uwagę przede wszystkim na zewnętrzne przyczyny emocji;
• emocje dziecka są nadal intensywne i mogą występować naprzemiennie;
•  może rozładowywać napięcie emocjonalne poprzez ssanie kciuka, obgryzanie
• paznokci, nadruchliwość, koszmary senne;
•  podczas przeżywania dużego stresu może skarżyć się na ból brzucha, moczyć się lub wymiotować;
•  zaczyna zdobywać umiejętność regulacji emocji;
• w tym wieku nasilają się u dziecka lęki słuchowe, przed ciemnością i dzikimi
• zwierzętami oraz wyjściem mamy - często związane są one z rozwijającą się u dziecka wyobraźnią;
• ma coraz większą potrzebę nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, przynależności do grupy.

PIĘCIOLATEK:

•  rozumie emocje własne i innych ludzi, potrafi je określić;
• potrafi ocenić przyczyny emocji i przewidzieć, jakie zachowania mogą wiązać się z określonymi uczuciami;
•  uczy się, jak można wpływać na emocje innych osób, jak reagować, gdy ktoś przeżywa trudną sytuację;
• rozwijają się uczucia związane z samooceną - poczucie zadowolenia z siebie, wstyd;
•  w konfliktach z rodzicami coraz częściej próbuje negocjować, a nie tylko wybuchać złością;
•  zwykle rozumie stawiane mu wymagania;
•  potrafi utrzymać koncentrację przez dłuższy czas i zaplanować działanie;
•  rozwija się u niego poczucie humoru, rozumie żart;
•  jest zazwyczaj zrównoważony i spokojny.

Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka? Oto kilka wskazówek:

1. Uczcie dziecko wyrażać emocje, rozmawiaj z dzieckiem o uczuciach i emocjach
2.  Pomóż dziecku nazwać jego uczucia i je zaakceptować,
3. Pamiętaj , że dzieci naśladują nasze emocje. Dostarczaj dobrych przykładów. Staraj się łączyć
4. przeżywanie emocji z potrzebami, a nie ze zdarzeniami zewnętrznymi, np. "Jestem zła, kiedy kłócicie się obok mnie, bo chciałam odpocząć chwilę w spokoju" zamiast "Jestem zła, bo robicie hałas"
5.  Dziel się z dzieckiem uczuciami i przemyśleniami i uważnie słuchaj tego, co mówi o swoich przeżyciach.
6.  Nie krytykuj i nie oceniaj żadnych uczuć doświadczanych przez dziecko.
7.  Nie zaprzeczaj uczuciom dziecka.
8. Pamiętaj, że akceptowanie uczuć to nie to samo, co zgoda na każde działanie pod ich wpływem.
9.  Nie oczekuj od kilkulatka, by zawsze wiedział, co i dlaczego czuje, ani umiejętności kontrolowania emocji w każdej sytuacji.
10. Podpowiadaj dziecku, jak może wyrazić emocje w sposób bezpieczny dla siebie i innych.
11. Pomoc dziecku w radzeniu sobie z emocjami zaczyna się od uspokojenia samego siebie.

Opracowała Jadwiga Kusek na podstawie:
1. Alicja Strzelecka - Lemiech, Rozwój emocjonalny dziecka, w: Doradca Nauczyciela
Przedszkola, listopad 2013
2. Jolanta Kolibowska, Inteligencja emocjonalna, Zeszyt metodyczny, 6/2013
3. Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań, 1997
4. Anna Matczak, Zarys psychologii dla nauczycieli, Warszawa, 2003

Dzieci są najbardziej narażone na negatywny wpływ wysokich technologii. Proces prawidłowego rozwoju poznawczego zachodzi między innymi przez odbiór bodźców z otoczenia i umiejętność przystosowania ich do własnych potrzeb. Zaburzenia tych procesów mogą wynikać z uszkodzeń mózgu, nieprawidłowego odbioru bodźców lub niewłaściwego oddziaływania otoczenia (w tym wysokich technologii). Opóźniony proces przyswajania mowy i języka nie jest jedyną konsekwencją nadmiernego użytkowania nowoczesnych technologii przez dzieci. Wśród nich znajdziemy także zaburzenia rozumienia, trudności z koncentracją, motoryką małą, a więc i z przyswajaniem języka pisanego, zaburzenia społeczno-emocjonalne. Warto tutaj zwrócić uwagę na fakt, że poprzez brak interakcji z drugim człowiekiem i kompensowanie tego korzystaniem z mediów cyfrowych, działanie tzw. neuronów lustrzanych odpowiedzialnych za empatię i rozumienie emocji jest coraz bardziej ograniczone. W późniejszym życiu oznacza to trudności z komunikowaniem się z innymi ludźmi.
No dobrze, ale jak to działa i czemu oddziałuje negatywnie na mowę i jej rozwój?
Nasz mózg jest podzielony na dwie półkule – lewą oraz prawą. To właśnie w lewej półkuli znajdują się ośrodki mowy, które odpowiadają za odbiór oraz nadawanie mowy. Prawa półkula mózgu odpowiada za procesy poznawcze (czyli m.in. za odbieranie i przetwarzanie bodźców dźwiękowych oraz obrazowych), wzrokowo-przestrzenne, proces uwagi, kontroluje również logikę oraz treść wypowiedzi, a także cechy prozodyczne. Teraz chciałabym wrócić do początku artykułu, gdzie pisałam o efekcie ,,przebodźcowania”, za który odpowiada nadmierna praca prawej półkuli. To natomiast w konsekwencji ,,blokuje” pracę lewej półkuli, a więc mowa oraz jej rozwój zostaje zaburzony. Krótko mówiąc, dziecko przestymulowane bodźcami docierającymi do prawej półkuli nie ma szans na prawidłowy przebieg rozwoju mowy, ponieważ lewa półkula nie otrzymuje dostatecznej liczby bodźców.
U dzieci narażonych na wysoką stymulację mediami cyfrowymi mogą wystąpić także poniższe objawy:

•  komunikowanie się przy pomocy krzyku lub płaczu
•  nieprawidłowa artykulacja
• trudności z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego
• nerwowość i nadpobudliwość
• agresywność
•  brak kontroli nad własnymi emocjami
• brak zainteresowania książkami, układankami
•  brak chęci do zabawy tematycznej
• problemy z myśleniem symbolicznym
•  przemęczenie
• zaburzenia snu
• zaburzenia odżywania.

Pierwsze 3 lata życia dziecka to okres najintensywniejszego rozwoju mózgu. To wtedy również układ nerwowy jest najbardziej wrażliwy na stymulację, a więc najwięcej bodźców może przyswoić. Dzięki temu również może rozwijać nowe umiejętności. Koniec 3. roku życia jest równoznaczny z zakończeniem etapu fundamentalnego dla układu nerwowego, więc jeśli wówczas tych doświadczeń jest za mało, nie wytwarza się wystarczająca liczba połączeń neuronalnych (ta cecha naszego mózgu jest nazywana neuroplastycznością). Wzrost mózgu w takich warunkach może być nawet o 25-30% mniejszy. Nie oznacza to, że powyższe procesy zachodzą tylko do 3. roku życia, jednak później zachodzą one w określony sposób i są zależne od tego okresu.
Pamiętajmy, że ani tablet, ani smartfon czy ulubiona zabawka grająca nie zastąpią korzyści rozwojowych wynikających z interakcji z drugim człowiekiem.

1. Ustal z dzieckiem zasady korzystania z Internetu i komputera.
2. Zablokuj strony niebezpieczne, załóż filtr rodzinny.
3. Załóż dziecku własnego użytkownika tak by przez pomyłkę nie wysłało lub nie usunęło Twoich ważnych dokumentów lub nie weszło na strony niebezpieczne dla dzieci.
4. Komputer powinien znajdować się w miejscu ogólnie dostępnym tak byś miał możliwość sprawdzenia na jakich stronach znajduje się dziecko.
5. Ustalcie wspólnie jakie strony dziecko może odwiedzać. Najlepiej by zostały one ustawione raz na zawsze, tak by dziecko nie musiało wpisywać ich za każdym razem (istnieje wtedy ryzyko pomyłki i przeniesienia na strony niebezpieczne).
6. Bądź przykładem dla swojego dziecka- nie umieszczaj w Internecie swoich danych, zdjęć.
7. Dziecko powinno korzystać z komputera w obecności osoby dorosłej.
8. Naucz dziecko krytycznego korzystania z informacji znalezionych w Internecie - pokaż, że podobne dane można znaleźć i w książkach.
9. Kontroluj gry w jakie gra dziecko - czy są one adekwatne do jego wieku, czy spełniają jakieś funkcje edukacyjne.
10. Naucz dziecko szacunku do drugiego człowieka - także w Internecie.